Karta Krakowska 2000

Karta Krakowska 2000

Z inicjatywy Instytutu Historii Architektury i Konserwacji Zabytków Wydziału Architektury PK, szeroko popartej przez europejskie ośrodki akademickie i instytucje działające na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego, w roku 1997 rozpoczęła się Międzynarodowa Konferencja Konserwatorska „Kraków 2000”, której celem było podjęcie próby określenia zasad ochrony architektonicznego dziedzictwa kulturowego u progu nowego millenium. Moment podjęcia prac w ramach Konferencji był istotnie symboliczny, ale ciężar gatunkowy dyskutowanych problemów wynikał z dynamicznych transformacji i zmian, które stały się codziennością naszego życia, a zatem i wyrazem naszego stosunku do dziedzictwa.

Podstawowe pytanie, jakie przewijało się w toku trzyletniej dyskusji zakończonej końcową Sesją Plenarną w dniach 23-26 października 2000 znalazło swoje odbicie w jej wiodącym temacie, nieprzypadkowo stawiającym kwestię dziedzictwa kulturowego widzianego jako fundament rozwoju współczesnej cywilizacji, ale postrzeganą poprzez dychotomię doświadczeń uwzględniających zarówno osiągnięcia jak i porażki w aspekcie jego ochrony.

Czy dziedzictwo kulturowe musi być interpretowane jako przeszkoda w procesie postępu i rozwoju, czy wręcz przeciwnie, może stanowić czynnik integrujący naszą tożsamość budowaną na tradycji, doświadczeniu i materialnym dorobku pokoleń z wizją budowy nowego społeczeństwa otwartego na różnorodność kulturową i samorządność, przy równoczesnych gwarancjach dla niezbywalnych praw jednostki, wizji kreującej pluralistyczną filozofię ochrony dziedzictwa kulturowego, z którym utożsamiamy wartości zarówno lokalne, czy regionalne, jak i globalne.

Uchwalona w ramach tej Konferencji Karta Krakowska 2000 była próbą reakcji na wyzwania naszych czasów, była deklaracją intencji i celów generalnych, ale zarazem inicjatywą spojrzenia na problemy dziedzictwa kulturowego z perspektywy trzydziesto-paroletnich doświadczeń, jakie były i są nadal udziałem całego środowiska konserwatorskiego, dostrzegającego nowe niebezpieczeństwa.

Karta Krakowska 2000 chociaż nie stała się oficjalnym dokumentem ICOMOS-u jest stale obecna we współczesnej literaturze naukowej i jest często przywoływana przez gremia eksperckie i autorów prestiżowych programów badawczych jako manifestacja pryncypiów współczesnej ochrony dziedzictwa kulturowego.

Międzynarodowa Konferencja Konserwatorska Kraków 2000 jako temat wiodący sesji plenarnej przyjęła tezę, że „dziedzictwo historyczne może być fundamentem nowoczesnej cywilizacji”. Taki optymistyczny pogląd reprezentował Roberto Pane w Warszawie jeszcze w latach 60. uważając, że negatywne rezultaty w ochronie dziedzictwa są wynikiem „naszej rezygnacyjnej postawy i naszego konformizmu”. Jest to także fundamentalne przesłanie Karty Weneckiej, gdzie zapisano że „Konserwacji zabytków zawsze sprzyja ich użytkowanie na cele użyteczne społecznie: użytkowanie takie jest zatem pożądane, nie może wszakże pociągać za sobą zmian układu, bądź wystroju budowli”.

Karta Wenecka poprzez włączenie w obszar ochrony także „miejsc zabytkowych”, a więc nie tylko rzeczy fizycznie istniejących w przestrzeni, ale także mających swój żywy byt w świadomości jednostki i społeczeństwa, w swej warstwie filozoficznej wprowadza metafizyczną formułę zabytku, która ma brzemienne znaczenie dla współczesnego pojmowania celów, zasad i pryncypiów ochrony dziedzictwa. Oparcie tej metafizycznej formuły zabytku na filozofii Huserla, Heideggera i Gadamera oznacza, że dawne, historyczne pojęcie monumentu (zabytku) jako statycznej, selektywnie interpretowanej rzeczy przeznaczonej do kontemplacji, musi zostać zastąpione ekstensywnie pojmowanymi obszarami dynamicznego bytu dziedzictwa funkcjonujących w sposób „użyteczny społecznie”.

Mając świadomość nieuchronności zmian obiektów i miast historycznych, ale także uznając, że zmiany te możemy kontrolować, a nawet sterować nimi, należy postawić pytanie o pożądany z punktu widzenia ochrony dziedzictwa kierunek tych zmian. Jesteśmy przekonani, że ochrona dziedzictwa uwzględniająca pełny do niego dostęp społeczeństwa może się realizować poprzez jego poszanowanie oparte na świadomej interpretacji przeszłości i jej znaków kulturowo-cywilizacyjnych, przy zastosowaniu najnowszych technologii i z uwzględnieniem potrzeb i praw lokalnej, coraz częściej interkulturowej społeczności do zrównoważonego rozwoju (sustainable development).

W tym względzie chcemy wyrazić całkowite poparcie dla europejskiej polityki, która poprzez procesy interkulturowego dialogu ma prowadzić poprzez zrozumienie dziedzictwa do realizacji uniwersalnych celów społecznych [UE Document DGIV/DC-FARO (2005) 11], czy Manifestu Przywódców Państw i Rządów UE na temat wielokulturowej tolerancji (wielokulturowego bezpieczeństwa) promującego zachowanie tożsamości kulturowej czego gwarancją jest respektowanie wspólnych, uniwersalnych wartości obywatelskich [Strasburg, 3.12.2007]. Oczekujemy, że Konferencja przyniesie odpowiedź czy rezultaty naszej pracy na rzecz ochrony dziedzictwa tak właśnie postrzeganego z perspektywy ostatniego dziesięciolecia mogą potwierdzić słuszność wyboru drogi opartej na przekonaniu wielkiego Akwińczyka, że „conservatio” nie może zaistnieć bez „creatio”.

Menu

Meta